Beste lezer, ik ben ontstemd. Of eigenlijk, het orgel is ontstemd, en dan is de dienstdoende organist dat ook. Met name omdat we zo’n mooi orgel hebben, met al zijn warme klankkleuren en draagkracht om de viering muzikaal te dienen. Omdat we weten hoe mooi en inspirerend het is, is het licht frustrerend te constateren dat we nu langzaam in de fase zijn gekomen dat het minder mooi wordt. Daarvan raak ik ontstemd.
Elk orgel ter wereld heeft zijn eigen stemming, dat heb ik al eens uitgelegd. Maar bij ontstemming klinken één of meerdere pijpen vals. Een beetje organist kan daar wat aan doen, maar op een gegeven moment kunnen orgelpijpen niet meer zomaar gestemd worden. Het hout of metaal waarvan de pijpen gemaakt zijn, is aan slijtage onderhevig en het teveel aanpassen van de pijpen om de zuivere toon te krijgen veroorzaakt ook slijtage met in het slechtste geval breuken in het materiaal. Dan is het zaak dat een professionele orgelbouwer ernaar kijkt.
Ons orgel wordt sinds 2005 intensief gebruikt. Slijtage is normaal, en daarom heeft elk orgel regulier onderhoud nodig. Wij merken nu dat steeds meer pijpen ontstemmen, of in elk geval zwevingen vertonen. Het is nog niet echt vals, maar helemaal zuiver is het ook niet.
In aanvulling daarop is er een toename in bijgeluiden. Als je een ingedrukte toets loslaat, dan veert die automatisch terug. Dat geeft een tik tegen een plank die zich precies boven de toetsen bevindt. Dat geldt ook voor de pedaaltoetsen. Ook zijn alle toetsen aan de binnenkant via latjes verbonden met de orgelpijpen. De beweging ervan (door het bespelen van de toetsen) veroorzaakt geluid. Op dit moment worden die geluiden steeds erger. In de kerkzaal zal het (nog wel) minder hoorbaar zijn, voor de organist(e) is het geluidsniveau nu toch vervelender aan het worden.
Daarnaast is elk orgel gevoelig voor temperatuurwisselingen. Een gelijkmatige temperatuur is prima, maar wisselingen juist niet. Dus een koude kerk snel warm stoken voor de viering om daarna het gebouw weer langere tijd minder warm te houden is per definitie slecht voor elk orgel. We kennen natuurlijk het initiatief van de ‘groene kerk’ en het daarbij behorende energiebeleid, maar voor orgels betekent dit een minder gelijkmatige temperatuur. Voor de goede orde, ik heb geen bewijs (gezocht) voor een eventueel verband tussen het huidige energiebeleid in de Regenboog en de huidige ontstemming, maar wat mij betreft is ons orgel al groen genoeg (tip: kijkt u maar eens naar de kleuren van onze orgelpijpen).
Tot slot, mij viel tijdens een viering op dat bepaalde registers wel erg zwevend waren en op enig moment niet meer. We hebben in september even een test gedaan, en wat blijkt: de boosdoener is de geluidsinstallatie. Op een of andere manier pikt de geluidsinstallatie op sommige momenten de orgelklank op, en reproduceert die via de speakers. De dubbele weergave (de enige echte van het orgel en de nepvariant van de speakers) leidt ertoe dat het orgel zwevend klinkt. Dus ik stel voor dat we vanaf nu de geluidsinstallatie afschaffen. Dat scheelt weer stroomgebruik en is dus heel groen. Met betrekking tot vragen over welke energiebron de windmotor van het orgel gebruikt, wordt door de schrijver dezes in dit kader niet gecorrespondeerd…
Maar even alle gekheid op een stokje, ons orgel heeft een onderhoudsbeurt nodig. Daartoe zijn wij als organisten al in overleg om te bekijken wat de benodigde stappen zijn. Nadeel voor mij is dat dergelijk onderhoud betekent dat het orgel gedurende een bepaalde periode niet in gebruik zal zijn. Ik moet dus iets gaan verzinnen voor als ik op het rooster sta, want de piano is zoals u nu wel weet geen optie…