Dat is althans de meest neutrale term die ik kan bedenken voor iets dat ik heb. Geen enge ziekte (u hoeft na de corona om die reden geen 1,5 meter afstand te houden), geen maatschappelijk ongewenst gedrag (voor zover ik kan nagaan), nee, een aandoening waar veel organisten last van hebben. Het openbaart zich op de meest vreemde momenten en het is niet te negeren. Het kan voorkomen op het moment dat je op tv een kerkdienst ziet, je langs een kerkgebouw rijdt, een cd-recensie leest of zoals de aanleiding van deze bijdrage….je een boek leest.
Ter volledigheid voor diegenen die niet meer weten wat dat is: ‘Een boek bestaat uit meerdere bladzijden met tekst die zijn samengebonden tot één geheel’ (bron: www.encyclo.nl). Er staat ook toegevoegd dat degene die een boek schrijft, een schrijver of auteur wordt genoemd en er vaak geld mee verdient. Bij deze worden mijn columns gepromoveerd tot ‘boek’…
Maar ik kreeg vorig jaar een boek, ‘De nachtstemmer’ van Maarten ’t Hart, en die heb ik inmiddels gelezen. Mijn allereerste boek voor mijn leeslijst op de middelbare school was ook van hem, het heeft een zodanige verpletterende indruk achtergelaten dat ik echt niet meer weet waar dat over ging. Maar als puber lees je dergelijke romans toch anders dan nu, dus helemaal representatief is mijn constatering niet meer. Ook lees ik bijna alleen maar het genre actiethrillers / detectives, dus de nachtstemmer is een vreemde eend in de bijt. Ik bijt overigens graag in een eend(enborst), maar dat is teveel off-topic.
Anyway, het verhaal gaat over een orgelstemmer die een beroemd orgel van de orgelbouwer Garrels stemt in een Zuid-Hollands stadje, welke plaatsnaam in het boek niet wordt genoemd. Voor degenen die alle vele overduidelijke hints in het boek niet hebben begrepen, het gaat om Maassluis. Zelfs de voornaam van de organist van de Grote Kerk (in het boek) is dezelfde van de huidige organist (die ik toevallig ken) en ik heb zelfs een keer op het Garrels-orgel gespeeld, erg gaaf!
De ‘nachtstemmer’ krijgt ook het verzoek om in een nabije kerk het ‘Seifert-orgel’ te stemmen. En zie daar, ik ken het orgel van foto’s, maar wat is nu de ‘afwijking’? Je wilt gewoon per direct weten wat de dispositie is, ofwel: welke klankkleuren bevinden zich op dat orgel? Dat gebeurt er met organisten, die willen dat gewoon weten. Historie van het kerkgebouw? Niet interessant. Liggen er beroemde mensen begraven? Niet relevant. Unieke architectuur? Who cares. Eerst de gegevens van het orgel. Zo herken je de organist(e) overigens ook: als u iemand een kerk binnen ziet lopen die zich direct omdraait en omhoog kijkt? 100% score.
Het internet is heel handig, met name www.orgbase.nl. De beheerder verzamelt disposities en maakt die gratis toegankelijk. Ik wist dat dat Seifert-orgel op twee verschillende plekken staat opgesteld (ter weerszijden van de kansel, hetgeen het overstemmen van de predikant vereenvoudigt) en drie klavieren heeft (dat is ook een afwijking, ik weet van veel orgels vrij veel details en bijzonderheden). Maar ik heb direct de dispositie gecheckt en daarna lees je gewoon verder.
Via deze site heb ik veel Forster & Andrews-orgels gevonden. Ik ben nog steeds benieuwd of ons orgel nog ergens een zusje heeft, even groot, zelfde registers, zelfde uiterlijk. Qua uiterlijk is er een klein aantal die aardig in de buurt komt, qua dispositie heb ik nog geen geheel gelijke kunnen vinden. Dat wil niet zeggen dat er geen is, maar eens in de zoveel tijd ga ik op internetjacht om te kijken of het bestaat. Ik schreef al eerder dat elk orgel anders is (dat maakt orgelspelen zo leuk), en dat lijkt te kloppen.
In het boek worden regelmatig orgeltechnische zaken beschreven en die zijn heel herkenbaar, dat maakt het boek wel lezenswaardig. Maar wij organisten weten het altijd beter hè, dat is geen afwijking, dat is gewoon een feit. Dus de quizvraag van vandaag, zie pagina 184, 2e alinea, 2e regel: wat klopt er niet? De oplossing is te vinden via de eerdergenoemde website. En in een volgende bijdrage zal ik het allemaal uitleggen!
Frank Resseler